„Wyzwanie stoika. Jak dzięki filozofii odnaleźć w sobie siłę, spokój i odporność psychiczną” – William B. Irvine

„Wyzwanie stoika. Jak dzięki filozofii odnaleźć w sobie siłę, spokój i odporność psychiczną” autorstwa Williama B. Irvine’a było dla mnie wakacyjną niespodzianką. Tym większą, że książka ukazała się w polskim przekładzie niespełna rok po swojej amerykańskiej premierze.

Zabrałam się za czytanie „Wyzwania stoika” ze sporą ciekawością. Dodatkowo spodobała mi się szata graficzna wydania. Pod koniec lektury nasunęło mi się jednak pytanie o to, czy warto oceniać książkę po okładce?

Kim jest autor?

William B. Irvine jest profesorem filozofii Wright State University. Dotychczas opublikował siedem książek, z czego dwie poświęcone są stoicyzmowi: „Wyzwanie stoika” oraz wydany w 2008 r. poradnik „A guide to good life. The ancient art of stoic joy” (jak dotąd nie ukazał się w polskim przekładzie). Sam siebie opisuje w następujący sposób: „Jestem profesorem filozofii, który nie tylko uczy, myśli i pisze o filozofii, ale który realizuje filozofię życia, a mianowicie filozofię starożytną, znaną jako stoicyzm. To sprawia, że nieco odstaję od społeczności akademickiej”[1].

Co znajdziesz w książce?

„Wyzwanie stoika” ma budowę ramową. Zarówno we wstępie, jak i w zakończeniu towarzyszymy autorowi w jego perypetiach na lotnisku, a raczej… próbach charakteru zaaranżowanych przez stoickich bogów. Brzmi intrygująco? Czytaj dalej 🙂

Książka podzielona jest na cztery części. Pierwsza wprowadza nas w obszar „życiowych wyzwań”[2], druga przedstawia „psychologiczne aspekty komplikacji życiowych”. W trzeciej części Irvine omawia dokładniej koncepcję „stoickiej strategii prób”, a w czwartej rozwija zagadnienie „stoickiego stylu życia”.

„Wyzwanie stoika. Jak dzięki filozofii odnaleźć w sobie siłę, spokój i odporność psychiczną”: warto/nie warto?

Trudno jest mi jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy polecam „Wyzwanie stoika.” Posłużę się stereotypowym stwierdzeniem psychologa: to zależy. Od czego?

Wyzwanie stoika a wiedza psychologiczna

Zgodnie z opisem na okładce „książka (…) łączy spostrzeżenia starożytnych filozofów z wynikami najnowszych badań psychologicznych (…)”. To prawda, ale na dość podstawowym poziomie. Na poszczególnych stronach niekiedy przemykamy jedynie po słowach – przede wszystkim – Seneki, a badania psychologiczne przedstawione są skrótowo. Dla osoby, która dopiero zaczyna swoją przygodę ze stoicyzmem i nie interesuje się za bardzo psychologią, takie omówienie będzie wystarczające. Może być wręcz motywujące do tego, by już we własnym zakresie odkryć więcej aspektów związanych ze sposobami myślenia czy interpretowania rzeczywistości. Osoba, która ma nieco większą wiedzę psychologiczną, zwłaszcza z zakresu błędów poznawczych, teorii ram interpretacyjnych czy „wewnętrznych głosów” niekoniecznie znajdzie w książce Irvine’a coś nowego bądź odkrywczego. Mnie rozdziały bardziej psychologiczne zostawiły z poczuciem niedosytu.

„Wyzwanie stoika” a stoicyzm

Nieco podobne odczucie miałam w odniesieniu do wątków filozoficznych. Autor w przystępny sposób przedstawia ważne stoickie założenia i ćwiczenia, takie jak choćby budowanie tolerancji dyskomfortu czy kontemplacja śmierci. Jest to niewątpliwie mocna strona książki. Momentami odnosiłam jednak wrażenie, że omawiane zagadnienia to jedynie triki, które możemy stosować sami na sobie, by odczuwać mniej złości czy lęku, a nie elementy złożonego systemu filozoficznego składającego się na sposób życia. W moim odczuciu stoicyzm w Wyzwaniu stoika został uproszczony. Z drugiej strony być może czyni go to bardziej uniwersalnym i atrakcyjnym dla szerokiego grona odbiorców.

Stoicka strategia prób

Irvine dokonuje ciekawej interpretacji rzymskiego stoicyzmu, przekładając go na współczesność. Szczególnie pomocna i przekonująca jest przedstawiona przez niego koncepcja stoickiej strategii prób, stanowiąca przewodni temat książki. Mówi ona o tym, że „stając w obliczu problemu powinniśmy potraktować go jako próbę odporności i zaradności, na którą wystawiają nas (…) wyobrażeni stoiccy bogowie”[3]. Autor uprzedza, że jeśli kogoś nie przekonują stoiccy bogowie, może założyć, że próby charakteru urządza mu „wyobrażony ojciec, generał, nauczyciel, (…), trener (…), duch Seneki”[4].

W kontekście powyższych propozycji zabrakło mi jednak podkreślenia, że równie dobrze możemy spróbować wprost zaakceptować, że czasem rzeczy nie dzieją się po naszej myśli. A w konsekwencji mimo wszystko zareagować po stoicku – przede wszystkim ze względu na nas samych. Niekoniecznie zaś dlatego, że interpretujemy sytuację jako zesłane na nas wyzwanie, które podlega czyjejś ocenie.

Przykłady – tak, ale…

W „Wyzwaniu stoika” znajdziemy również przykłady osób dotkniętych życiowymi nieszczęściami na wielką skalę, a które mimo to nie poddały się i zachowały hart ducha. Co ciekawe, większość z nich nie praktykowało stoicyzmu. Czemu służą więc te historie? Ilustracji, że inni mają gorzej? Przypomnieniu, że nie powinniśmy narzekać, bo wcale nie jest u nas tak źle, jak zakładamy? Mają nas zmotywować do działania? Autor tego nie rozstrzyga, a ja zostałam z tymi pytaniami, mając poczucie, że książka nic by nie straciła, gdyby usunąć te dowody przez przykład, a zamiast tego opisać, czym jest odporność psychiczna, co się na nią składa i od czego może zależeć. Jeśli nie nastawiasz się na zdobycie szerokiej, popartej wnikliwą analizą wyników wielu badań naukowych, wiedzy o tytułowej odporności psychicznej, a chcesz dopiero zapoznać się z tym tematem na pograniczu psychologii i filozofii, to „Wyzwanie stoika” jest odpowiednią pozycją.

Podsumowanie

W trakcie lektury „Wyzwania stoika” towarzyszyło mi niekiedy poczucie, że mam przed sobą typowy, amerykański poradnik samopomocowy. Dużo przykładów, „okrągłe” zdania i budowanie przekonania, że z niewielkim wysiłkiem możemy zostać „koneserem komplikacji życiowych”[5]. W tej formie niestety gubią się naprawdę wartościowe treści, które autor mimo wszystko ma do przekazania. Bez wątpienia książkę czyta się szybko, łatwo i przyjemnie. Ile z zawartych tam wskazówek zostanie jednak z nami na dłużej? 

---

Informacje o książce

Tytuł: Wyzwanie stoika. Jak dzięki filozofii odnaleźć w sobie siłę, spokój i odporność psychiczną Tytuł oryginału: The Stoic Challenge. A Philosopher’s Guide to Becoming Tougher, Calmer, and More Resilient Autor: William B. Irvine Przekład: Olga Siara Liczba stron: 236 ISBN: 978-83-66360-92-1 Wydawca: Wydawnictwo Insignis Rok: 2020

---

[1]Cytat pochodzi ze strony https://www.williambirvine.com// Zaczerpnięto 20.07.2020 r.

[2] Wszystkie przypisy w tym akapicie pochodzą ze spisu treści Wyzwania stoika.

[3] S. 18.

[4] S. 139.

[5] S. 223.