„Umysł wyzwolony” – Steven C. Hayes

Z ciekawością sięgam po kolejne publikacje Stevena C. Hayesa, twórcy terapii akceptacji i zaangażowania. Recenzję jego poprzedniej książki „W pułapce myśli. Jak skutecznie poradzić sobie z depresją, stresem i lękiem” przeczytacie tutaj.

W ostatnim czasie pod lupę wzięłam „Umysł wyzwolony. Zakończ wewnętrzną walkę i żyj w zgodzie ze sobą”. Podobnie, jak w przypadku „W pułapce myśli” jest to poradnik samopomocowy. Co Hayes[1] proponuje nam tym razem?

Co znajdziesz w książce?

„Umysł wyzwolony” podzielony jest na trzy części. Pierwsza z nich skupia się przede wszystkim na teorii stojącej za terapią akceptacji i zaangażowania. Dowiadujemy się z niej m.in., „dlaczego nasze myśli są tak automatyczne i tak przekonujące”.

W części drugiej przechodzimy od teorii do praktyki. Autor proponuje dokonanie sześciu zwrotów, które prowadzić mają do budowania elastyczności psychologicznej. Czyli? Jak podaje Hayes, „elastyczność psychologiczna jest to zdolność do otwartego odczuwania i myślenia, własnowolnego uczestnictwa w doświadczaniu bieżącej chwili oraz kierowania się w życiu ku temu, co dla nas istotne – przy jednoczesnym budowaniu nawyków, które pozwalają nam żyć w zgodzie z własnymi aspiracjami i wyznawanymi przez nas wartościami”[2]. Innymi słowy, ćwiczenia zawarte w książce mają pomóc w nauce bardziej pomocnego podejścia do tego, co mamy w głowie. Takiego, które pozwala patrzeć na nasze myśli, a nie traktować je jak fakty. Dzięki proponowanym technikom możemy też wyrabiać w sobie umiejętność przyjmowania szerszej niż dotychczas perspektywy, praktykować akceptację doświadczanego cierpienia, być obecnymi tu i teraz, postępować w zgodzie z własnymi wartościami oraz angażować się w ważne dla nas działania.

W trzeciej części „Umysłu wyzwolonego” przeczytamy o tym, w jaki sposób wprowadzać do swojej codzienności zdrowe zachowania, jak dbać o zdrowie psychiczne, pielęgnować relacje, wzmacniać elastyczność oraz efektywność. Hayes porusza tu także temat duchowości, radzenia sobie z chorobą i niepełnosprawnością. Nakreśla również, w jaki sposób podeście oparte na terapii akceptacji i zaangażowania może przyczynić się do pozytywnej transformacji społecznej.

„Umysł wyzwolony” – warto/nie warto?

„Umysł wyzwolony” jest godną uwagi pozycją zarówno dla psychoterapeutów, jak i każdej osoby, która chce pracować nad zmianą swojego sposobu myślenia, działania oraz przeżywania.

Lektura najnowszej książki Hayesa niekoniecznie należy jednak do najłatwiejszych. Autor pomimo przedstawiania licznych przykładów i wyjaśnień ma tendencję do budowania skomplikowanych wywodów. Rozpoczęcie przygody z terapią akceptacji i zaangażowania od „Umysłu wyzwolonego” może być więc nieco zniechęcające i frustrujące. Zdecydowanie przystępniejsze jest „Zrozumieć ACT. Terapia akceptacji i zaangażowania w praktyce” Russa Harrisa. I to właśnie tę pozycję zazwyczaj polecam w pierwszej kolejności osobom zainteresowanym tym rodzajem oddziaływań. Kiedy już mamy pewną bazę wiedzy na temat ACT-u, możemy ze spokojem sięgnąć po książki Hayesa.

Warto pamiętać, że w przypadku terapii akceptacji i zaangażowania – tak samo jak w przypadku innych metod mających na celu wprowadzenie zmian w życiu – nie chodzi o to, jak dużo czytamy na dany temat, ale o systematyczne wypróbowywanie poszczególnych metod. W „Umyśle wyzwolonym” znajdziemy sporo technik, które umożliwią pracę nad budowaniem elastyczności psychologicznej. Sama struktura tego poradnika jest mniej samopomocowa niż „W pułapce myśli”. Nie ma w niej choćby miejsca na uzupełnianie wniosków z ćwiczeń, jednak ich opisy są wyczerpujące i klarowne. To, czy za ich pomocą uda nam się wyzwolić nasz umysł, zależy jedynie od naszej pracy i praktyki.

„Umysł wyzwolony” – uwaga dla terapeutów

Terapeuci, zwłaszcza reprezentujący drugą falę terapii poznawczo-behawioralnej, po lekturze mogą mieć sporo pytań i wątpliwości. Wydaje się, że Hayes stawia wszystko jedną kartę i jest to właśnie karta terapii akceptacji i zaangażowania. Co zatem z klasyczną terapią poznawczą? Liczę, że kolejne badania będą przynosić coraz więcej odpowiedzi na pytania dotyczące tego, jaki rodzaj terapii przynosi jak najwięcej korzyści w przypadku określonych problemów. Zarzuty wobec terapii poznawczej i propozycje związane z terapią akceptacji i zaangażowania formułowane przez autora „Umysłu wyzwolonego” stanowią ważne uwagi w dyskusji nad skutecznością terapii i warto je rozważyć niezależnie od praktykowanego nurtu.

---

Informacje o książce

Tytuł: Umysł wyzwolony. Zakończ wewnętrzną walkę i żyj w zgodzie ze sobą Tytuł oryginału: A liberated mind. How to pivot toward what matters Autor: Steven C. Hayes Przekład: Anna Sawicka-Chrapkowicz Liczba stron: 461 ISBN: 978-83-7489-868-3 Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Rok: 2020

---

[1] O tym, kim jest Steven Hayes przeczytasz w recenzji „W pułapce myśli” tutaj.

[2] S. 21.