Temat samobójstw jest złożony, trudny i bywa wręcz paraliżujący jeśli dotyka nas lub naszych bliskich bezpośrednio. Deklarowanie myśli samobójczych, zamiaru odebrania sobie życia, a w szczególności – podejmowanie prób samobójczych są traumatyzujące nie tylko dla osób, które doświadczają cierpienia, ale także dla ich bliskich. Na uwagę zasługują też, nierzadko pomijane czy umniejszane, tzw. zachowania parasamobójcze. Zalicza się do nich m.in. samookaleczanie czy nadużywanie substancji, w tym leków.
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na całym świecie 800 000 osób rocznie odbiera sobie życie. W Polsce statystyki pokazują średnią liczbę ponad 5 300 osób, które w ciągu ostatnich 6 lat[i] wybrały ten sposób na zakończenie swojego cierpienia. Więcej mężczyzn faktycznie odbiera sobie życie, kobiety podejmują za to częściej próby samobójcze. Co możesz zrobić, gdy ktoś bliski sygnalizuje myśli samobójcze lub próbuje odebrać sobie życie?
Pomóż znaleźć profesjonalną pomoc
Nawracające myśli samobójcze, zamiary i działania zmierzające do samobójstwa to objawy nasilonego cierpienia psychicznego. Nierzadko wydaje się ono niemożliwe do udźwignięcia. W takich sytuacjach ważne jest odpowiednie wsparcie. Jeśli jesteś częścią bliskiego kręgu osoby, która mierzy się z psychicznym cierpieniem, możesz zaproponować jej swoje wsparcie i troskę na tyle, na ile jesteś w stanie sam/a udźwignąć. Uważaj na własne samopoświęcenie i nadmierną odpowiedzialność. Pomagaj, ale nie trać z oczu własnego dobra.
Działa tu analogiczna zasada jak z nakładaniem masek tlenowych w razie turbulencji w samolocie. Najpierw nakładasz maskę sobie, dopiero później pomagasz innym – jeśli zemdlejesz, nie będziesz w stanie zaopiekować się drugą osobą. W przypadku wspierania bliskich będących w kryzysie psychicznym jest tak samo. Jeśli nie zadbasz o siebie, swoje zdrowie psychiczne i szeroko rozumiane zasoby, nie tylko nie będziesz w stanie efektywnie pomóc, ale i Twój stan będzie się pogarszał.
Postaraj się nie przejmować odpowiedzialności za samopoczucie ani działania bliskiej Ci osoby. Twoje wsparcie najpewniej jest dla niej ważne, ale nie będzie wystarczające, szczególnie, jeśli poziom cierpienia jest wysoki. Jeśli widzisz, że sytuacja jest trudna i/lub zaczyna się powtarzać, zaproponuj wspólne stworzenie listy konkretnych miejsc i specjalistów, do których może się zwrócić w kryzysie. Możesz też podsunąć jej taką gotową rozpiskę.
Na liście powinny znaleźć się zarówno osoby bliskie, gotowe realnie pomóc (ale nie osoby, które np. deklarują, że odbiorą telefon, kiedy coś będzie się działo, ale zazwyczaj mają wyłączony dźwięk i nie usłyszą, że ktoś dzwoni), ale przede wszystkim specjaliści przeszkoleni w udzielaniu wsparcia w nieszkodliwy i profesjonalny sposób za pomocą infolinii interwencyjnych, jak m.in.:
- antydepresyjny telefon zaufania (22 484 88 01)
- czy linia interwencyjna 116 123 dla dorosłych
- i 116 111 dla dzieci i młodzieży.
Listę z kontaktami do uzupełnienia możesz pobrać tutaj w formie pdf.
Próbuj pomagać w łagodzeniu cierpienia
Myśli samobójcze lub zachowania autodestrukcyjne świadczą o niewystarczających zasobach do radzenia sobie z własnym cierpieniem. Jednym z kierunków pomocy jest więc próba zwiększenia zasobów – choćby w minimalny sposób. Możesz porozmawiać z osobą w kryzysie o tym, co wcześniej pomagało jej radzić sobie w trudnych stanach, co sprawiłoby, że poczuje się choćby odrobinę lepiej.
Może się zdarzyć, że bliska Ci osoba nie będzie chciała z Tobą rozmawiać. Może też nie być na siłach lub nie widzieć sensu w szukaniu odpowiedzi na Twoje pytania. W takiej sytuacji pamiętaj, że Twój wpływ na drugą osobę jest mocno ograniczony. Spróbuj po prostu „zostawić” jej informację o tym, że są sposoby na to, żeby poczuć się lepiej:
- zarówno w krótszej (zmniejszenie napięcia i powstrzymanie się od destrukcyjnych myśli i zachowań tu i teraz),
- jak i w dłuższej perspektywie (ograniczone myśli samobójcze, brak planowania czy prób zamachu na własne życie w przyszłości).
Łagodnie zachęć do poszukania czegoś, co osoba może zrobić, by się uspokoić i ukoić przykre emocje.
Jednym ze sposobów na poradzenie sobie z czyimś ekstremalnym cierpieniem jest zapytanie tej osoby, co chciałaby, żeby dla niej zrobić. Jeśli uzyskasz odpowiedź i wskazane działanie będzie dla Ciebie możliwe do wykonania i co ważne – nie będzie w żaden sposób zagrażające ani dla Ciebie, ani dla pomysłodawcy – możesz spróbować pomóc we wskazany sposób.
Emocje – nawet te najtrudniejsze – mijają
Zachowania autodestrukcyjne i myśli samobójcze mają różne przyczyny i zwykle są jednym z objawów przeżywanego kryzysu psychicznego i ekstremalnego cierpienia oraz braku zasobów, by sobie z nim poradzić. Osoba borykająca się z myślami samobójczymi zwykle jest przekonana, że ten stan będzie trwał zawsze i że nigdy już nie poczuje się lepiej. Takie myślenie może nie tylko nasilić przeżywane cierpienie, ale również wzmocnić chęć znalezienia jakiejkolwiek ulgi, również tej uzyskanej w sposób najbardziej radykalny.
Co bardzo ważne, emocje mijają, również te nasilone do ekstremum. Nawet, jeśli osoba w kryzysie ma trudność w przyjęciu takiej informacji, możesz łagodnie przypominać jej, że ten stan nie będzie utrzymywał się zawsze i że istnieją różne, niedestrukcyjne sposoby na to, żeby zredukować cierpienie. Bądź jednak czujna/y, by takie przypomnienie nie przybrało formy lekceważenia, unieważanienia czy bagatelizowania. Nie mów: „To minie”, „Inni mają gorzej”, „Nie przesadzaj”, „Weź się w garść”. Uznaj cierpienie danej osoby i w sposób nieoceniający wesprzyj ją w poszukaniu w pamięci doświadczeń, kiedy faktycznie czuła się lepiej.
Pamiętaj, że w depresji dochodzi do tzw. przetwarzania zgodnie z nastrojem. Oznacza to, że osobie, która jest pogrążona w poczuciu smutku i beznadziei dużo łatwiej jest przypomnieć sobie wszystkie negatywne wydarzenia z przeszłości niż cokolwiek pozytywnego, co ją kiedykolwiek spotkało. Postaraj się więc wykazać dużą wyrozumiałością i cierpliwością.
Pamiętaj, że masz ograniczony wpływ na sytuację
Pamiętaj, że nie ma żadnej gwarancji, że to, co powiesz lub zrobisz przyniesie oczekiwane skutki i odwiedzie bliską Ci osobę od decyzji o zadaniu sobie krzywdy lub odebraniu sobie życia. Twój wpływ na innych jest ograniczony, czasem dużo bardziej niż byś chciał/a. Nie jesteś jednak zupełnie bezradna/y. Możesz w pewnym stopniu zadbać o dobro swoich bliskich, ale przede wszystkim – o swoje własne samopoczucie. A w szerszej perspektywie – zdrowie psychiczne. Myślenie o sobie w sytuacji, gdy ktoś z naszych bliskich cierpi nie jest przejawem egoizmu, to jedna z podstaw! Zgodnie z koncepcją stoickich kręgów życzliwości, o której więcej przeczytasz tutaj, najpierw powinniśmy zatroszczyć się o siebie. Dopiero wówczas – kolejno rozszerzać swoje opiekuńcze działania na innych.
Zadbaj o siebie i sięgnij po pomoc
Jeśli czujesz, że sytuacja związana z czyimś cierpieniem zaczyna być dla Ciebie zbyt obciążająca, nie wahaj się sięgnąć po pomoc. Może to być rozmowa z kimś bliskim, o kim wiesz, że jest Ci życzliwy i wspierający. Jeśli w Twoim otoczeniu nie ma takiej osoby lub czujesz, że sama taka rozmowa nie wystarczy, skontaktuj się z interwentem kryzysowym, psychologiem, psychoterapeutą, i/lub lekarzem psychiatrą. W ramach publicznej służby zdrowia nie potrzebujesz skierowania do Ośrodka Interwencji Kryzysowej ani do psychiatry. Skierowanie jest potrzebne w przypadku pomocy psychologicznej i psychoterapeutycznej, może Ci je wystawić lekarz psychiatra lub lekarz pierwszego kontaktu. W przypadku prywatnych wizyt nie potrzebujesz skierowania do żadnego ze specjalistów.
Bądź uważny na swoje własne emocje, myśli, sygnały płynące z ciała i działania. Nie przestawaj troszczyć się o swoje potrzeby! Bardzo pomocny w tak złożonych sytuacjach jest stoicki podział na rzeczy zależne i niezależne od nas. Więcej o tym, jak ważne jest nie branie odpowiedzialności za to, na co nie mamy wpływu przeczytasz tutaj.
Jeśli bliska Ci osoba deklaruje, że chce odebrać sobie życie, możesz zadzwonić po ambulans – przewiezie ją do najbliższego szpitala psychiatrycznego, gdzie specjaliści zadbają o jej bezpieczeństwo.
Pamiętaj, mierząc się z cierpieniem bliskich osób, nie zostawaj z nim sam/a! Skontaktuj się ze specjalistą i poszukaj wsparcia.
[i] Źródło : https://zwjr.pl/artykuly/statystyki-samobojstw-polska-i-swiat; dostęp 17.01.2023
Fot. Daniel Charles Msirikale
Brak komentarzy