Stoickie sposoby na...

Stoickie sposoby na… samoświadomość

samoświadomość
stoickie sposoby na

Samoświadomość to szczególny rodzaj świadomości[1] odnoszący się do postrzegania samego siebie, swoich myśli, emocji, doznań z ciała, reakcji, potrzeb, możliwości, a także swojej odrębności od innych osób i świata zewnętrznego. To również aktywne kierowanie swojej uwagi na to, co akurat czujemy i myślimy. Innymi słowy to zdawanie sobie sprawy z tego, że ja to ja oraz z tego, co w danym momencie się ze mną dzieje.

Marek Aureliusz zaleca: samoświadomość

Filozof na tronie zauważa w „Rozmyślaniach” – „Te są swoiste cechy duszy rozumnej: samą siebie widzi, sama siebie rozkłada na części, robi siebie taką, jaką chce (…)”[2]. Przekładając słowa cesarza na język współczesnej psychologii można stwierdzić, że człowiek, chcąc zachowywać się racjonalnie, powinien rozwijać w sobie zdolność do samoświadomości, autorefleksji i samostanowienia.

Kluczowe jest więc dostrzeżenie własnych doświadczeń wewnętrznych, które składają się z myśli, przekonań, emocji oraz reakcji fizjologicznych. Warto poddać je ocenie, czyli zastanowić się, czy są one adekwatne do danej sytuacji, możliwe do realizacji oraz jakie niosą za sobą konsekwencje. Dopiero po takiej weryfikacji można podjąć decyzję co do dalszych kroków, czy to w sferze postanowień, czy też faktycznego działania.

Samoświadomość stanowi podstawę nie tylko praktyki stoickiej, ale szerzej – psychologicznego funkcjonowania każdej osoby. Bez dobrego kontaktu z samym sobą, poczucia tożsamości i krytycznego myślenia – co nie oznacza: krytykującego! – nie sposób budować wartościowego życia, udanych związków czy spełnienia zawodowego. Jak możesz zatem budować pełniejszy obraz samej/samego siebie?

Samoświadomość: jak ją rozwijać?

1. W sytuacji, kiedy czujesz narastające emocje, daj sobie moment na zastanowienie się, co je wywołało.

Zapisz myśli, które Ci towarzyszą – to pomoże Ci spojrzeć na nie z nieco większym dystansem.

2. Pomyśl nad tym, jak Twoje myśli, emocje, doznania z ciała i zachowania łączą się ze sobą w poszczególnych sytuacjach.

Możesz wyobrazić sobie te zależności w formie tzw. kajzerki, czyli modelu znanego z terapii poznawczo-behawioralnej, o którym więcej przeczytasz tutaj.

3. Zatrzymaj się na chwilę przy swoich myślach – czy przedstawiają one fakty czy opinie?

Rozróżnienie pomiędzy rzeczywistymi wydarzeniami a ich interpretacją jest jedną z podstaw dla racjonalnego podejmowania decyzji, ograniczenia zamartwiania się czy właśnie budowania samoświadomości. Tutaj znajdziesz krótkie wprowadzenie oraz konkretne ćwiczenia odnoszące się do umiejętności odróżniania faktów i opinii.

4. Zadawaj sobie w różnych momentach pytania:

Jak się czuję? Co chodzi mi po głowie? Czego potrzebuję?

5. Wprowadź do swojej codziennej rutyny przegląd siebie.

Z instrukcją tej stoickiej techniki zapoznasz się tutaj.

6. Przyjrzyj się temu, co motywuje Cię do podejmowania poszczególnych, nawet drobnych, działań.

Co Tobą kieruje, kiedy wybierasz taki a nie inny posiłek? Dlaczego w danym momencie zdecydowała(e)ś się na obejrzenie akurat tego serialu? Co jest dla Ciebie ważne w codziennym życiu? Na co poświęcasz swój wolny czas? I co sprawia, że wybierasz akurat te czynności?

7. Zastanów się, co doprowadziło Cię do tego, że znajdujesz się w tym punkcie życia, w którym jesteś.

Jakie wcześniejsze decyzje na to wpłynęły? W jakich okolicznościach i przez kogo zostały podjęte? Czy jesteś zadowolona(y) z tego, jak wygląda Twoja codzienność?

8. Weź pod lupę swoje relacje z innymi.

Jak odnajdujesz się w sytuacjach społecznych? Z kim czujesz się dobrze? Z kim niekoniecznie? Co masz do zaoferowania innym? Co chciał(a)byś od nich otrzymywać?

Możesz także zrobić ćwiczenie „Moje relacje z innymi – przegląd”, którego opis znajdziesz tutaj.

9. Przeanalizuj, co leży w granicach Twoich możliwości.

Co jest od Ciebie zależne, a na co nie masz wpływu? Jak możesz podejść do tych poszczególnych sytuacji? Więcej na temat rzeczy zależnych i niezależnych od nas przeczytasz tutaj.

10. Sformułuj i spisz zasady, którymi kierujesz się w życiu.

Jaki jest Twój osobisty kodeks postępowania?

Pobierz listę „Stoickich sposobów na samoświadomość” w formacie pdf, by mieć ją przy sobie.


[1]Zagadnienie świadomości – w tym samoświadomości – jest bardzo szerokie i nie będę w tym tekście zajmować się jego dokładną analizą. Jeśli jesteś zainteresowana(y) tą tematyką polecam książkę Daniela C. Denneta pt. „Świadomość”. Tutaj możesz obejrzeć wystąpienie tego filozofa w ramach konferencji TED, natomiast tutaj znajduje się również ciekawy i warty wysłuchania wykład neurobiologa Antonio Damasio.

[2] Marek Aureliusz (2016). Rozmyślania (11.1, s. 137). Przekład: Marian Reiter. Gliwice: Wydawnictwo Helion.

Brak komentarzy

    Zostaw komentarz